Gamma Knife Nedir? Hangi Durumlarda Kullanılır ?
Gamma Knife kafa içindeki hastalıkları milimetrik olarak uygulanmış gamma ışınları ile tedavi eden bir teknolojidir. Gamma Knife yüzlerce kobalt kaynağından gelen ışınları noktasal bir hedefte odaklar. Kaynakların her biri düşük enerjili ışın demetleri gönderse de yüzlerce ışının tek bir odakta birleşmesi sonucunda hedefe çok büyük bir enerji aktarmak mümkün olur. Böylelikle, ışın demetleri beyinden geçtikleri rotada çok düşük miktarda ışın verir fakat derin dokulardaki hedefe büyük miktarda ışın bırakırlar.
Gamma Knife hangi organların tedavisinde kullanılır?
Gamma Knife kafa içi hastalıklar için tasarlanmış ve geliştirilmiştir. Vücudun diğer noktalarındaki hastalıkları tedavi etmek için farklı teknolojiler kullanılır. Gamma Knife kullanılarak hem beyinde hem de beynin çevresinde yerleşen kemik, damar, sinir, cilt ve diğer dokulara ait hastalıklar tedavi edilebilir.
Gamma Knife tedavisi nereden çıktı?
1900’larin başında çok yüksek olan cerrahi riskleri azaltmak amacıyla ikinci dünya savaşı öncesi birçok merkez farklı teknolojileri cerrahi sırasında kullanmayı denedi. Elektrik ve optik teknolojileri kısa zamanda ameliyathanenin vazgeçilmez aletleri oldular ve “elektrocerrahi”, “mikrocerrahi” gibi kavramlar doğdu. Kendi hastalarındaki cerrahi riskleri azaltmak isteyen İsveçli beyin cerrahı Lars Leksell 1949 yılında kendi adı ile anılan stereotaksi sistemini geliştirdi. Bu teknoloji beynin içinde istenen noktaya bir koordinat sistemi yardımı ile ulaşabilmeyi sağlıyordu. Leksel sonradan bu sisteme radyasyon ışınlarını adapte etti ve Gamma Knife 1963’de doğdu. Radasyon ışınları sayesinde Leksel kafa içinde istediği noktada bir cerrahi etki ortaa çıkarabiliyordu. Bu nedenle teknoloji aynen elektrocerrahi ya da mikrocerrahi yöntemlerinde olduğu gibi radyocerrahi olarak isimlendirildi. Gamma ışınları kullanıldığı için de Gamma Knife ismi kullanıldı.
Gamma Knife dünyada başka yerde kullanılıyor mu?
Gamma Knife bu gün artık çok standart olan bir tedavi yöntemidir. Dünyada toplam 300den fazla cihaz ile bu güne kadar bir milyondan fazla hasta tedavi edilmiştir.
Gamma Knife hangi hastalıklarda kullanılır?
Gamma Knife’ın beş majör kullanım alanı vardır. Bunlar: iyi huylu tümörler, kötü huylu tümörler, beyin damar bozuklukları, fonksiyonel hastalıklar ve göz içi tümörlerdir.
Gamma Knife iyi huylu tümörlere nasıl etki gösterir?
İyi huylu tümörler üzerideki en ön plandaki etki bu tümörlerin büyümesinin engellenmesidir. Bu gün Gamma Knife tedavisinde kullanılan ışın dozları ile beynin iyi huylu tümörlerinin büyümesini çok büyük bir güvenilirlikle ve kalıcı olarak durdurur. Bu da hastayı hayat boyu tümör büyümesine bağlı problemlerden korur; tümör ve tümöre bağlı sorunların tek seanslı bir tedavisi sonrasında rafa kaldırılabilmesini sağlar.
Neden iyi huylu tümörleri küçültmeye ya da yok etmeye çalışmıyoruz?
Çünkü Gamma Knife ile tedavi ettiğimiz tümörler beyin dokusu, sinirler ve damarlar ile çok yakın ilişkisi olan tümörlerdir. Gamma-Knife tedavisi ile tümör büyümesi durdururken bu tümörlerin komşuluğundaki beyin dokusu, sinirler, ve damaların hasar görmemesi, mümkün olan en yüksek emniyet oranları ile korunması en önemli hedeftir. İyi huylu tümörleri küçültmek amaçlı olarak daha yüksek ışın dozları verilmesi mümkündür fakat bu şekilde çevredeki hayati dokuların da zarar görmesi ihtimali olacaktır. İyi huylu tümörler çoğu zaman hastanın hayatını kısa vadede tehdit eden tümörler değildir; büyüme kontrolü sağlanması hastanın sağlığının korunması ve problemin engellenmesi için fazlasıyla yeterlidir.
İyi huylu tümörlerin kötü huylu olanlarından farkı nedir?
İyi huylu tümörlerin genel özelliği genişleyerek büyümeleridir. Çevredeki dokuya nüfuz etmez, çevre dokuyu işgal etmezler. Çevredeki beyin dokusu ve diğer dokuları iterek büyürler. Net bir tümör-normal doku sınırının olması bu iyi huylu tümörleri Gamma Knife için ideal hedef haline getirir.
Hangi iyi huylu beyin tümörleri Gamma Knife ile tedavi edilir?
İyi huyu beyin tümörleri kural olarak genişleyerek büyüdüklerinden büyük bir kısmı Gamma Knife tedavisi için ideal hedeflerdir. En sık tedavi edilen iyi huylu tümörler, doğal olarak en sık görülen iyi huylu tümörlerdir. Bunların arasında en ön sırada meningiomlar, vestibüler schwannomlar ve hipofiz adenomları en ön sıradadır.
Meningiomlarda Gamma Knife ne zaman kullanılır?
Meningiomlar beyin zarlarından (leptomeninks) kaynaklanan ve büyük bir kısmı iyi huylu olan tümörlerdir. Meningiom em sık görülen beyin tümörüdür. Görülme sıklığı yaşla paralel şekilde artar. Klinik bulgu oluşturmuş meningiomlarda bu gün en sık kullanılan tedavi yöntemi cerrahi olarak meningiomların çıkarılmasıdır. Ama Gamma Knife meningiomların tedavisinde sık olarak kullanılır. Gamma Knife tedavisi:
Beyine ya da damar/sinir dokularına belirgin bası yapmayan meningiomlarda,
Kritik anatomik yerleşimlerde, cerrahi tedavinin riskli olduğu durumlarda,
Başka tıbbi nedenlerden dolayı cerrahi tedavi olamayan hastalarda,
Ameliyat sonrasında geride tümör kalan ya da tümörü tekrarlayan hastalarda standart olarak kullanılmaktadır.
Meningiomlarda Gamma Knife tedavisinin amacı nedir?
Meningiomlara yönelik Gamma Knife tedavisinin amacı bu tümörlerin büyümesinin engellenmesidir. Tümör büyümesinin engellenmesi hastaların çok büyük bir çoğunluğunda sorunsuz şekilde sağlanır.
Gamma Knife tümörlerin çevresindeki önemli dokuları nasıl korur?
Radyasyonun tıbbi amaçlarla kullanılmaya başlandığı günden beri en önemli amaç hastalıklı dokuların radyasyondan etkilenmesi ama normal dokuların etkilenmemesi olmuştur. Bu amaca hizmet etmek için iki farklı strateji geliştirilmiştir. İlk strateji “fraksiyonasyon’dur”. Radayasyon tüm dokularda bir DNA hasarı yaratır. Normal ve tümör dokularının bu radyasyon hasarını tamir edebilme potansiyelleri aynı değildir. Tümör ve kanser dokularında tamir mekanizmaları yeterince iyi çalışmaz. İşte, normal ve tümör dokuları arasındaki bu DNA-hasar-tamir kapasitesindeki farklıklıklar 1950’lerde detaylı olarak analiz edilmiş ve tümörleri öldürürken, normal dokuların tolere edebildiği radyasyon miktarları belirlenmiştir. İşte bu dozlar dokuya bir seferde verilebilecek ışın miktarıdır, yani bir fraksiyondur. Radyoterapi teknolojileri, dokuya ulaştırılmak istenen toplam dozu bu fraksiyonlara bölerek uygular. Yani tüm ışın dozunu bölerek normal dokuyu korur.
Buna karşılık Gamma Knife teknolojisi normal dokuyu korumak için normal dokuya minimal ışın vermek prensibi üzerine geliştirilmiştir. Gamma Knife çok katı standartları olan ve çok hassas tedavi uygulayabilen bir teknolojidir. Ortalama hata miktarı bilimsel çalışmalarla 0.15mm olarak gösterilmiştir.
Bu büyük hassasiyete ek olarak Gamma Knife’ın yeni modeli olan “Icon” gamma knife’ın tüm özelliklerine ek olarak, radyoterapide kullanılan “fraksiyonasyon” yönteminden de yararlanır hale gelmiştir.
